طرح و نقشه فرش ایرانی قسمت اول

طرح ونقش فرش های ایرانی را می توان در 2 گروه اصلی تعریف کرد فرش هایی که دارای طرح هندسی هستند و فرش هایی که طراحی منحنی دارند و به آن ها فرش های گل دار نیز می گویند.
طرح های هندسی فرش:
در طراحی این گونه فرش ها  از خطوط مورب وعمودی در اندازه های مختلف استفاده  می شود هم چنین اکثر نقش ها و خطوط در طول فرش تکرار می گردند. این فرش ها معمولاً توسط عشایر و چادر نشینان بافته می شود و طرح و نقش و نگار آن وابسته به محل بافت فرش متفاوت است و اینگونه می توان تشخیص داد که فرش بافته شده به کدام ایل و به کدام منطقه تعلق دارد.
طرح های منحنی:
طرح ها و نقشه های پیچده فرش ایرانی همواره تعجب و تحسین متخصصان دنیا را در بر داشته است. عده ای از آن ها عقیده دارند که این طرح ها و نقشه ها سنبلیک نیست و بازتاب  احساسات  و ذوق فرد ایرانی است که نسبت به اطراف وطبیعت پیرامون خود نشان می دهد. با برسی فرش ها از گذشته تا به امروز در میا بیم که طبیعت عاملی مهم در الهام گیری طراحان فرش بوده است به طوری که نقش های درخت ، گل ، پرنده و ابر ها در فرش های چند صد سال پیش تا کنون دیده می شود اما رفته رفته تغیرر کرده و انتزاعی تر شده است و پیچیدگی نقش های آن افزوده شده است. در عمده فرش های ایرانی در مرکز فرش از طرح یک بیضی یا گاهی شبیه به لوزی در مرکز استفاده می شود که اصطلاحاً  لچکی نام دارد.و درون آن را با نقش ها پر می کنند که به آن ترنج فرش می گویند.
پژوهش گران طرح ها و نقوش قالی را به 17 گروه اصلی تقسیم بندی کرده اند که هر کدام دارای یک طرح فرعی نیز می باشد ودر این مقاله به بیان آن می پردازیم.
طرح فرش ابنیه باستانی:
همان طور که از اسم این طرح پیدا است این گونه طرح ها الهام گرفته از کاشی کاری ها و اشکال هندسی بنا ها به و جود می آیند که از طرح های فرعی آن می توان به تخت جمشید ، طاق کسری  ، طاق بستان و زیر خاکی اشاره کرد.
طرح شاه عباسی:
تاثیر شاه عباس صفوی در هنر این مرز و بوم بر همگان آشکار است طرح های هنرمندانه فرش نیز از این قاعده مستثنی نیستند طرح شاه عباسی با گل زنبق درشت اش یکی از طرح های معروف فرش ایرانی است و از طرح های فرعی آن می توان به شیخ صفی ، درخت ، حیوان  ، شاه عباسی مزین و لچک ترنج اشاره کرد.
طرح اسلیمی یا مارپیچ:
کلمه اسلیمی از اسلیم به معنای جوانه گرفته شده است همچنین عده ای بر این عقده اند که این لغت ممال اسلامی است چرا که در هنر های اسلامی از این طرح بسیار استفاده شده است. اما ظاهر این طرح بدین گونه است که شاخه های مارپیچی با گل و برگ احاطه شده اند و انشعاب های آن ها به نقوش اسلیمی ختم می شود. این طرح دارای طرح های فرعی زیادی است از جمله اسلیمی بندی ، اسلیمی شکسته ، اسلیمی دهان اژدر ، اسلیمی لچک ترنج ، اسلیمی ترنجدار و اسلیمی ماری
طرح افشان:
در طرح افشان قلم طراح از روی کاغذ بلند نمی شود یعنی طرح در هیچ کجا قطع نمی شود. در طرح افشان همه نقش ها از یک نوع ، مثلا گل بوده و این گل ها به یکدیگر متصل هستند. از طرح های ختایی افشان ، دسته گل افشان ، حیوانی افشان و ترنج افشان می توان به عنوان طرح های فرعی افشان نام برد.
طرح تزئینی:
این طرح ها بافته شده کشور های همسایه ایران است از این رو با نام های خود آن ها نیز شناخته می شوند.از طرح های مشهور در این شاخه می توان به طرح افغانی ، طرح قفقازی و گوبلن اشاره کرد.
منتظر ادامه این مطلب در سایت فرش روز باشید...

با تشکر - واحد تحقیق گروه صنعتی کارخانجات فرش روز