در مقاله قبل در مورد چگونگی تبدیل الیاف به نخ توضیح دادیم که در اصطلاح به آن ریسندگی گفته می شود . پس از این مرحله نخ باید وارد مرحله رنگرزی بشود و به رنگ های مورد نیاز یک فرش دربیاید . در این مقاله می خواهیم درباره ی رنگی کردن نخ با دو روش سنتی و صنعتی و انواع ماشین آلات رنگرزی صنعتی فرش ماشینی کاشان و نحوه ی کارکرد و مکانیزم هر کدام توضیحی جامع ارائه کنیم تا خواننده مراحل تبدیل الیاف به نهایی ترین محصول تولید شده یعنی فرش ماشینی را به صورت کامل متوجه شود . در مقاله ی ( مراحل ریسندگی نخ فرش ماشینی ) به طور دقیق راجع به مرحله ی ریسندگی که اولین مرحله از این چرخه است صحبت کردیم . در این مطلب به مرحله دوم یعنی رنگرزی می رسیم که به طور مفصل درباره ی آن توضیح خواهیم داد .
رنگرزی در اصطلاح فرش ماشینی
رنگرزی فرآیندی است که در طی آن نخ با مواد شیمیایی و مواد رنگزا مخلوط می شود و نخ ها با دمای نسبی با رنگ پیوند می خورند و رنگ می شوند . نخی که رنگرزی شده است نباید رنگ آن با شستشو و نور خورشید از بین برود و این ویژگی بسیار مهم تابع شرایط و عواملی است که به آن اشاره خواهد شد .
رنگرزی شامل دو روش رنگرزی سنتی است که اغلب با آن فرش دستبافت تولید می شود و رنگرزی صنعتی است که برای تولید نخ های مرغوب در بافت فرش ماشینی کاشان از آن استفاده می شود .
رنگرزی سنتی
در این نوع رنگرزی باید بدون دخالت ماشین آلات صنعتی وتنها با عوامل طبیعی نخ ها رنگ شوند . در این روش با استفاده از یک ردیف پاتیل های بزرگ که با توجه به نوع کاربرد رنگ در پاتیل مسی یا چدن بر روی اجاق می گذارند و الیاف را در آب گرم قرار می دهند و چربی آن را می گیرند که به آن قلیاب می گویند . برای رنگ کردن ، مواد قلیایی مثل آمونیاک ، نمک ، دماسنج ، ظروف شیشه ای و آب برای رنگ کردن الیاف احتیاج است .
فقط تا قرن نوزدهم رنگ کردن طبیعی الیاف یک منبع درآ مد مهم برای همه ی دنیا به شمار می آمد و بر اساس پژوهش ها ایرانیان در رنگرزی بهترین و با تجربه ترین بوده اند و کارگاه های رنگرزی فراوانی داشته اند به همین دلیل مواد رنگرزی طبیعی را به کشورهای خارجی صادر می کردند . در رنگرزی سنتی آب و هوا یکی از فاکتور های بسیار مهم برای رشد گیاهان دارویی و گیاهانی است که برای رنگ کردن از آن ها استفاده می شود . مثل گیاهانی با رنگینه ثابت مثل پوست گردو ، انار ، اسپرک ، روناس ، گل بابونه ، بلوط ، سماق و زعفران رنگ تولید می کردند . انواع گیاهان و پس مانده های آن را برای تولید رنگ های مختلف استفاده می کردند .
رنگرزی صنعتی و تولید نخ فرش ماشینی
با پیشرفت علم و تکنولوژی دیگر از رنگرزی سنتی استفاده نمی شود و به عملیات هایی که در کارخانجات و در کارگاه های رنگرزی بر روی الیاف انجام می شود رنگرزی صنعتی می گویند .
چهار عامل اصلی در فرایند رنگرزی عبارت اند از :
ماشین های رنگرزی ، مواد شیمیایی رنگرزی ، کالای رنگرزی و مواد رنگزا.
مواد رنگزا ممکن است منبع طبیعی یا مصنوعی داشته باشند .
ماشین های رنگرزی به دستگاه هایی گفته می شود که برای رنگ کردن نخ در رنگرزی صنعتی استفاده می شود . اولین ماشین های رنگرزی که ساخته شد بسیار ساده بودند اما به مرور زمان ماشین آلات پیشرفته ای ساخته شد و باعث راحتی بشر شد . امروزه ماشین آلاتی مثل ژیگر هوایی که بسیار پیشرفته است به دلیل سرعت عمل بالا ، کیفیت مرغوب و مصرف رنگ کمتر بیشتر استفاده می شود .
قسمت های مختلف یک ماشین رنگرزی
یک ماشین رنگرزی جدید و پیشرفته شامل قسمت های زیر است :
برای قرار گرفتن محلول ماده رنگزا و کالا یک مخزن اصلی وجود دارد.
یک وسیله که باعث حرکت کالا یا محلول می شود .
سیستم تخلیه و بارگیری
برای افزودن ماده رنگزا و مواد شیمیایی به مخزن اصلی یک مخزن جدا وجود دارد.
سامانه کنترل کننده فشار و درجه حرارت
ویژگی های یک ماشین رنگرزی
باید تحرک نسبی بین کالا و محلول رنگرزی ایجاد کند .
ماشین های رنگرزی باید جنس مناسبی داشته باشند .
به دستگاه های فشار و کنترل حرارت مجهز باشند .
نسبت حجم حمام رنگرزی به وزن کالا ی مورد نظر مناسب باشد .
دریچه های ورودی و خروجی محلول در مخزن مناسب باشد .
ایجاد تحرک نسبی بین کالا و محلول رنگرزی
اگر بین محلول رنگرزی و کالا تحرک نسبی ایجاد شود باعث یکنواخت شدن رنگ کالا می شود .
باید در ماشین های رنگرزی وسیله ای باشد که بین محلول رنگرزی و کالا حرکت نسبی ایجاد کند که اگر حرکت نسبی بین کالا و مایع رنگرزی بیشتر شود باعث دو اثر مهم در رنگرزی می شود . که این دو اثر عبارت اند از :
1 - جذب رنگ افزایش می یابد زیرا ماده ی رنگزای بیشتری جذب کالا می شود .
2 - یکنواختی رنگرزی افزایش می یابد زیرا مواد رنگزا در تمام نقاط کالا به طور یکنواخت جذب می شود .
ماشین های رنگرزی بر اساس حرکت نسبی آن ها به سه دسته تقسیم می شوند که عبارت اند از :
1 – در دستگاه رنگرزی وینچ و ژیگر محلول رنگ را ثابت نگه می دارند و نخ را در آن دائم حرکت می دهند .
2 - در دستگاه رنگرزی الیاف نرشته و بیم محلول رنگ را حرکت می دهند و نخ را ثابت نگه می دارند .
3 - در دستگاه رنگرزی جت هم محلول رنگ و هم نخ متحرک هستند .
جنس ماشین های رنگرزی
عمر یک ماشین رنگرزی به جنس آن بستگی دارد ، به خاطر اینکه در ماشین های رنگرزی از انواع مواد شیمیایی از قبیل اسید ها و باز ها استفاده می شود این کار باعث می شود که بدنه ی آن ها در معرض تغییرات نامطلوب و خوردگی قرار بگیرد . به همین دلیل امروزه از فولاد ضد زنگ با روکش تفلون ، در تهیه ماشین های رنگرزی استفاده می شود .
برای رنگ گردن نخ ها به صورت صنعتی سه روش وجود دارد:
در روش اول : 227 تا 455 کیلوگرم نخ را وارد خمره هایی می کنند و تحت فشار هوا قرار می دهند تا رنگ دلخواه در آن ها پخش شود و نخ ها به رنگ مورد نظر درآیند .
در روش دوم : در این روش نخ ها را دسته بندی می کنند و به صورت پیوسته از خمره های رنگ و حوضچه ها عبور می دهند تا به رنگ دلخواه در بیایند .
در روش سوم : نخ ها را شکل می دهند و بعد رنگ داغ را تحت فشار را وارد نخ های شکل داده شده می کنند تا رنگ آمیزی شود .
رنگ فرش ماشینی
یکی از اصلی ترین ویژه گی های یک فرش ماشینی درجه یک رنگ آن است که به قالی زیبایی و هنر زیادی را می بخشد . ایرانیان از دیرباز هنرمند بوده اند و بهترین اثر های هنری را به جا گذاشته اند طوری که شهرت فرش های ایرانی از قدیم به خاطر رنگ و جلوه های زیبای آن ها بوده است و علاوه بر کشور ایران کشور هایی از جمله هند ، مصر و چین در رنگرزی پیشینه ای قدیمی دارند . اگر در رنگ یک فرش مشکلی پیش بیاید ، دیگر زیبایی خاص نسبت به خود را ندارد و مردم آن قالی را نمی پذیرند .
مواد رنگی که وارد کشور ایران می شود به دو دسته تقسیم می شود :
1 - رنگ های اصلی یا جوهری که در ایران به آن آنیلی می گویند . این نوع رنگ ها دو ویژگی دارند اول اینکه ارزان قیمت هستند و دوم اینکه مقاومت زیادی در مقابل نور خورشید ندارند . این نوع رنگ در صنعت قالی ماشینی کاربرد زیادی ندارد به این دلیل که ویژگی یک فرش ماشینی اصل و با کیفیت رنگ و ثبات آن در مقابل نور خورشید و شستشو با مواد شوینده ی قوی است . شاید یکی از دلایل انتخاب و خرید فرش ماشینی کاشان در دنیا طراحی رنگ ها و استفاده ی رنگ مرغوب و درجه یک در بافت آن ها است .
2 - رنگ های ترکیبی که مرغوب تر و بهتر هستند برای آن که تثبیت بشوند از بی کرومات پتاسیم استفاده می کنند و به آن ها رنگ های کرومی می گویند . در بافت فرش ماشینی خوب از این دسته رنگ ها استفاده می شود زیرا عواملی مانند گرد و خاک ، شست و شو و نور خورشید روی آن هیچ اثر مخربی نمی گذارد .
در صنعت قالی ماشینی رنگ بندی و رنگ آمیزی وجود دارد که با یکدیگر متفاوت هستند آن ها را توضیح می دهیم:
رنگ بندی
هدف از رنگ بندی یک قالی ماشینی این است که طوری رنگ ها را در کنار یکدیگر قرار دهیم که هماهنگی و توازن در آن به وجود بیاید . در رنگ بندی فرش های ماشینی زیبا از این فاکتور مهم بسیار استفاده می گردد .
رنگ آمیزی و نوع رنگ
درست است که رنگ بندی در فرش ماشینی درجه یک مهم است ولی اینکه چه رنگ هایی در یک فرش ماشینی جدید به کار ببریم تا بتواند در عین زیبایی ، کیفیت هم داشته باشد و هم فرش ماشینی با کیفیت و زیبایی به نظر برسد و آن را از نمونه های مشابه قبلی جدا کند . شاید یکی از دلایل مهم این که کشور چین نتوانست در بازار فروش فرش ماشینی درجه یک و اصل با ایران رقابت کند این بود که هنر نزد ایرانیان است و بس .
شرکت فرش روز کاشان با استفاده از بهترین مواد اولیه از ریسندگی تا بافندگی در یکایک مراحل تولید فرش ماشینی اصول فنی و کیفی را به بهترین نحو اجرا می کند . شما برای خرید فرش ماشینی به راهنمای خرید فرش ماشینی در سایت فرش روز مراجعه فرمایید و بعد از به دست آوردن اطلاعات دقیق اقدام به خرید فرش ماشینی اصل مطابق با سلیقه و ذائقه شخصی خود نمایید و سفارش خود را درب منزل تحویل بگیرید .
